Η εξουθένωση των Θεραπευτών: μια αναπόφευκτη διαδικασία ή το Ζην επικινδύνως.

του Ιωάννη Ψάρρα

«Πολλά τα αθλήματα
της δικής μου φωτιάς.
Συν ένα ακόμη:
της αντοχής μου»

Ιωάννη Ψάρρα:
«Σώματα», Λήμνος 1983

1.

«Είμαι εξουθενωμένη», μου λέει μια εποπτευόμενη.
«Κι εγώ», της λέω φωνακτά.
Δείχνει να εκπλήσσεται.
«Ναι, εγώ», της ξαναλέω.
«Μα πως είναι δυνατόν;» μου λέει.
«Είναι», της λέω.
-Και τώρα που ν’ απευθυνθώ;
Εσείς «είσαστε μια κάποια λύσις» με ένα ελαφρό μειδίαμα, γνωρίζοντας ότι γνωρίζαμε και οι δύο τον στίχο και τον ποιητή.

Η Ετυμολογία:

Εξουθενώνω: εξ + ουθέν=ουδέν= εκμηδενίζω ( μη-δεν, δηλ. ούτε εν ),
καταπονώ=κατά + πονέω=πόνος=κόπος, εξαντλούμαι, κουράζομαι πολύ.

2.

Ξεκινάω με την ίδια την ανάγκη του επόπτη να εποπτεύεται.
Όντας στην κορυφή της πυραμίδας –ο επόπτης- εμπεριέχει όλον τον όγκο της.
Ήγουν, δηλαδή: το πολλαπλασιασμένο σύνολο των ασυνείδητων των εποπτευομένων του και των θεραπευομένων τους.
Τη συνισταμένη όλων των συνιστωσών δυνάμεων που εκπορεύονται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα σώματα, την κουλτούρα και την ιστορία όλων όσων έχει σε εποπτεία, από τα άλογα και έλλογα συμβάντα, από τους ψιθύρους και τις σιωπές, από τις μεταβιβάσεις εντός και εκτός συνεδριών, από τα όνειρα που τον εμπεριέχουν.
Είναι ένα συνεχές – ο επόπτης- μέσα στην ασυνέχεια αυτών που έχει αναλάβει την εποπτεία, των θεραπευτών, και αυτών που αυτοί έχουν αναλάβει, δηλαδή των θεραπευομένων τους.
Από όπου και η κόπωσις ( του ).
Από όπου και η μέγιστη ανάγκη ο επόπτης να εποπτεύεται.

3.

Είχα γράψει εκεί γύρω στο 1995 –εντός της ευωχίας και της ευμάρειας του έθνους των Ελλήνων- μερικά κείμενα με τους ενδεικτικούς τίτλους:
«Ο Θεραπευτής ως ένα ανυποψίαστο ον»,
«Ποιος θα θεραπεύσει τους θεραπευτές;»,
«Η επιτακτική ανάγκη θεραπείας των θεραπευτών» και άλλα.
Ήταν στην δεκαετία του 90 που άρχισε να κτίζεται σιγά-σιγά το κίνημα των λεγομένων εναλλακτικών θεραπειών και της Συμβουλευτικής και να κορυφώνεται συν τω χρόνω, φτάνοντας στην ευχάριστη θέση σήμερα (2015) να έχουμε σχολές, συλλόγους, εταιρείες, σωματεία και θεραπευτές και επί πλέον να είναι μια πολύ σημαντική παρουσία μέσα στην κοινωνία.
Από τότε λοιπόν με ένοιαζε και με νοιάζει, τι θα γινόταν με αυτά τα αποδημητικά πουλιά- τους θεραπευτές- ή τα αποπούλια, αν θέλετε, που εν χωρώ και καθ’ ομάδας, εγκαταλείποντας ιδεολογίες ή και μη έχοντας καμμιά ιδεολογία για να αφήσουν, ανυποψίαστοι, φιλόδοξοι, φοβισμένοι, μισώντας ίσως το παρελθόν τους, αφελείς και αγνοί συνάμα, ήθελαν , να το πω: «σώνει και καλά» να θεραπεύσουν τους άλλους.
Με τη μέγιστη δυνατή άγνοια κινδύνου.
Μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση από τότε και εξακολουθεί να με απασχολεί και τώρα.
Ύποπτον, ανέκραξα εντός μου, πολύ ύποπτον.
Τόσοι πολλοί να θέλουν να σώσουν τόσους πολλούς, ερήμην τους μάλιστα!
Ύποπτον, πολύ ύποπτον!
Σκεφτόμουνα και το έγραψα κιόλας, ποιος θα τους αναλάβει να τους θεραπεύσει…τόσο σοβαρές περιπτώσεις…εκτός ίσως κι αν οι ίδιοι αποφασίσουν να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους, ξεπερνώντας σκοπέλους ιδιωτικούς, όπως την αλαζονεία, την υπερηφάνεια, την εκκωφαντική άγνοια, τους φόβους, τις παντοδυναμίες, ζητώντας βοήθεια…και διεκδικώντας από τους εαυτούς τους να δέχονται τη θεραπεία που αυτοί οι ίδιοι ήδη εξασκούσαν.
( Παρένθεσις: σε αυτή την υπό διαμόρφωσιν κοινότητα των «εκκολαπτόμενων» θεραπευτών συμπεριλαμβάνεται και ο ομιλών, κλείνει η παρένθεσις! )

Στην αρχή του λιμανιού, αριστερά όπως μπαίνει το πλοίο, στην Ύδρα, είναι η Ναυτική της Σχολή.
Εκεί στον τοίχο της με μεγάλα γράμματα είναι χαραγμένο το εξής:

«ΕΡΕΤΗΝ ΧΡΗΝΑΙ ΠΡΩΤΑ ΓΕΝΕΣΘΑΙ
ΠΡΙΝ ΠΗΔΑΛΙΟΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ»
Αριστοφάνης: ΙΠΠΗΣ

Η αρετή, η ποιότητα, το ωραίο, η αλήθεια, η θεραπευτική εν τέλει , είναι κάτι σαν το ταλέντο.
Απαιτεί εργασία και για εμάς εργασία με τον εαυτό και σε αυτή την εντατική εργασία με τον εαυτό τον πρώτο λόγο τον έχει ο Άλλος.
Σε αυτόν που αποφασίζουμε να απευθυνθούμε.
Ο Θεραπευτής εσαεί θεραπεύεται δια μέσου του Άλλου θεραπευτή που έχει περπατίσει λίγο το δρόμο πιο μπροστά απ’ αυτόν.
Ο Θεραπευτής οικειοθελώς ευνουχίζεται, μένοντας θεραπευόμενος υπό την εποπτεία κάποιου Άλλου-για πάντα!
Μόνον έτσι αποφεύγεται η εξουθένωση.
Δια της απολύτου αφοσίωσεως του θεραπευτή να εποπτεύεται εσαεί και να αφιερώνεται πλήρως και πρωτίστως σ’ αυτό.
Αλλιώς η εξουθένωσή του, το «κάψιμό» του είναι μια αναπόφευκτη κατάληξη.
Είμαι απόλυτος!
Το βασικό σύμπτωμα που δηλώνει την εκκίνηση της εξουθένωσης δεν είναι η κάποια σωματική κούραση, αυτό είναι φυσικό και ανθρώπινο, ή κάποια συναισθηματική του κατάσταση, αλλά ότι δεν έχει εμπνεύσεις μέσα στην συνεδρία και ότι πηγαίνει ως «αυτόματο» με αυτά που ήδη γνωρίζει, αρχίζει να λειτουργεί δηλαδή διαδικαστικά.
Στους θεραπευόμενους του που θα το αισθανθεί αυτό, θα πρέπει πάντοτε να είναι ευγνώμων, γιατί του δείχνουν, του επισημαίνουν το επόμενο βήμα μιας βαθύτερης δικής του ανάλυσης.
Σαν «έτοιμος από καιρό σα θαρραλέος» προστρέχει σε εποπτεία, για να μην πω ότι ο ίδιος απαιτεί παραπάνω ώρες!
Μην σας παραπλανούν τα διαρκή σεμινάρια που τυχόν σας εντυπωσιάζουν και που πηγαίνετε κατά καιρούς ή και από συνήθεια .
Τα σεμινάρια είναι ο μέγας αμυντικός μηχανισμός του θεραπευτή, είτε τα κάνει ο ίδιος, είτε τα παρακολουθεί.
Απαιτείται βοήθεια, βοήθεια διαρκείας-σε ατομικό επίπεδο-, απαιτούνται ομάδες αλληλοβοήθειας θεραπευτών-σε ομαδικό επίπεδο.
Απαιτείται θάρρος!
Το ζην επικινδύνως της άσκησης της θεραπευτικής τέχνης, απαιτεί το ευ ζην του θεραπευτή, τη διάρκεια της τέχνης του και τη συνεχή του εξέλιξη.

4.

Απαιτεί την οικειότητα της πιο ανοίκειας στιγμής του.
Με τη συνδρομή του Άλλου που την έχει ζήσει, εγκαταλείπεται στην πιο μεγάλη του θλίψη, πίνει το ποτήρι μέχρι τον πάτο, σκίζεται το καταπέτασμα του ( δικού του ) ναού από πάνω έως κάτω, αγγίζοντας την αλλά και παραμένοντας, στην πλέον απελπισμένη του απελπισία, εξουθενωμένος από την κόπωση των αιώνων, μη γνωρίζοντας τίποτα πια, αναδύεται
( αναλύεται ) αργά-αργά από τον βυθό της αρχέγονης αγωνίας –που δεν είναι μόνον δική του- ως έμπειρος βουτηχτής που δεν κινδυνεύει-πλέον- από την νόσο των δυτών.
Είναι μια θλίψη που δεν αναπαρίσταται, μπορεί να συμβεί μόνον μέσα σε ασφαλή εποπτική στιγμή και είναι το βέβαιον Πέρασμα του θεραπευτή στο πραγματικό του Πραγματικού.
Είναι το τέλος του διχασμού, της αλλοτρίωσης, της αφάνισις.
Είναι ο εξανθρωπισμός του θεραπευτή που είχε φαντασιωθεί μες τη μεγαλομανία του ότι αυτός θα τη γλύτωνε από τη βασική αρχή της ανθρώπινης κατάστασης ότι : ο πόνος είναι κοινός, η οδύνη της γέννας κοινή και ο θάνατος.
Ο Θεραπευτής εντάσσεται μέσα στην κοινότητα των ανθρώπων, ισότιμος πλέον, με μία αενάως αναγεννόμενη σοφία.

Τότε παίρνει ουσιαστικά τη θέση που είχε οραματισθεί εξ αρχής.
Αυτή του θεραπευτή.
Τώρα είναι η ώρα του, τώρα μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά.
Μέχρι τώρα όλα ήτανε μια προετοιμασία ή μια παρηγοριά.

5.

«Ακολούθησα το δρόμο αρκετό καιρό, μπαίνοντας όλο και περισσότερο στο εσωτερικό της χώρας.
Για ότι συναίβει στη διάρκεια του ταξιδιού δεν έχω τίποτα να διηγηθώ, γιατί δεν μου συνέβη κάτι διαφορετικό απ’ ότι συμβαίνει σε όλους τους ταξιδιώτες, που δεν έχουν να διηγηθούν τίποτα περισσότερο από τη χαρά ορισμένων στιγμών της διαδρομής και την ευτυχισμένη κόπωση όταν κοιμούνται τη νύχτα, ευχαριστημένοι από το ταξίδι της μέρας’.

Φερνάντο Πεσσόα: «Ο ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ»
Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα, εκδόσεις: Νεφέλη.

Σας ευχαριστώ.

*** Στο αρσενικό άρθρο που εκφωνείται υπάρχει άμεση αναφορά και στο θηλυκό.

*** Ομιλία του Ιωάννη Ψάρρα στη διημερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής την 12η Δεκεμβρίου 2015.